Het Hertogenpad etappe 10 is een wandelroute die het adembenemende landschap van De Groote Peel doorkruist. Deze route voert je door een historisch hoogveengebied dat de grens tussen Brabant en Limburg markeert. Vandaag de dag is het een uitgestrekt natuurgebied van 1400 hectare, vol met rust, weidsheid, en een rijke variatie aan natuur.
De Groote Peel: Een Natuurlijk Juweel
Ik betreed het overgebleven deel van een ooit weelderig hoogveengebied. Hier, waar levendige planten floreren aan de oppervlakte en eronder een geschiedenis van tot wel 6 meter dikke, afgestorven plantenresten verborgen ligt, ervaar je de kern van dit unieke landschap. Het was ooit bekend als turf, de kostbare brandstof die deze gronden hun vorm gaf.
Diep geworteld in de geschiedenis van het Brabantse landschap, biedt De Groote Peel een visueel spektakel van veenmoerassen, plassen, heideterreinen en zandruggen. In 1993 erkend als Nationaal Park, belichaamt het de harmonie tussen de mens en de natuur.
Turfwinning en Veenputten
Onder de voetstappen van wandelaars ligt een verhaal van duizenden jaren hoogveenvorming. Een reis door de geschiedenis onthult dat het meeste veen halverwege de negentiende eeuw werd afgegraven voor de winning van turf. In de stille getuigenissen van voormalige turfputten, bedekt met een deken van veenmos, wordt het ontstaan van veen helder. Waag je echter niet op deze kleine veenputten, want de bodem kan verraderlijk diep zijn.
In de periode tussen 1850 en 1930, toen het grootste deel van het veen werd gewonnen. Vanaf de Middeleeuwen begon de mens met het afgraven van veengebieden, een activiteit die met de opkomst van industrie een enorme vlucht nam. De behoefte aan brandstof voor landbouw, wegenaanleg en huizenbouw bracht grote veranderingen teweeg in deze natuurlijke omgeving.
De sporen van menselijke activiteiten zijn duidelijk zichtbaar in de door de eeuwen heen afgegraven gebieden die je tijdens een wandeling tegenkomt. Gelukkig is De Groote Peel gespaard gebleven van verdere ontginning, waardoor 1450 hectare van dit gebied zijn waarde als natuurgebied behield.
De betekenis van De Groote Peel is zo groot dat het in 1993 werd aangewezen als nationaal park. Het LIFE+ project Groote Peel, ondersteund met subsidie, heeft het waterpeil gestabiliseerd. Dit heeft het hoogveen de ruimte gegeven om zich te herstellen. Nu, op een oppervlakte van zo’n 1450 hectare, blijft De Groote Peel een levendig voorbeeld van de delicate balans tussen mens en natuur.
Wetland Wonderland
Bij de veenafgravingen ontstonden prachtige moerassen en plassen, waardoor De Groote Peel een waar paradijs werd voor watervogels. Hier broeden wel honderd verschillende vogelsoorten, terwijl talloze trekvogels het gebied in het voor- en najaar als tussenstop kiezen.
Grondwater
Voor 1960 stond het grondwater op veel plaatsen te hoog voor landbouw, woningbouw en wegen. Sinds die tijd hebben we in Nederland veel sloten uitgediept en meer en krachtiger gemalen, gebouwd om het water sneller af te voeren. Ook werd er steeds meer grondwater gebruikt om drinkwater van te maken. Hierdoor daalde het grondwater en werd het veen
steeds droger. Planten en dieren hebben voldoende grondwater nodig om te kunnen overleven. Door het dalen van de grondwaterstand verdroogt de natuur. Inmiddels is men zich bewust van dit probleem en probeert men de natuur op meer plekken nat te houden.
Heideterreinen en Grazende Schoonheid
Op de hooggelegen delen, waar het veen volledig is afgegraven, bloeit een prachtige verscheidenheid aan heideplanten, waaronder struikheide, dop hei en het sierlijke pijpestrootje. Om deze heideterreinen vrij te houden van bomen, worden ze begraasd door grazende dieren, waardoor een compleet ecosysteem ontstaat.
Kienhout en Peelpuisten
Wandelend langs de waterkant kom je misschien de mysterieuze ‘kienhout’ of ‘peelpuisten’ tegen. Deze zijn eigenlijk overblijfselen van bomen die oorspronkelijk in het gebied groeiden. Overwoekerd door veenmos, werden ze goed geconserveerd in het zure veen en kwamen ze tevoorschijn tijdens het afgraven.
Peel-Raamstelling
De moerassige Peel, gelegen tussen Brabant en Limburg, heeft eeuwenlang gediend als een natuurlijke barrière met strategische verhogingen, zoals de natuurlijke Vossenberg. Dit gebied, voorheen van strategisch belang, werd gebruikt om het vlakke en kale hoogveengebied te controleren. Na de Eerste Wereldoorlog plande Defensie een linie in de Peel, waardoor de Vossenberg een bijzondere status kreeg als onderdeel van de Peel-Raamstelling. Tijdens de uitvoering werden meerdere betonnen bunkers en loopgraven gebouwd, samen met mijnenvelden. Echter, op 10 mei 1940, toen de Peel-Raamstelling haar nut verloor, moesten landsverdedigers de linie verlaten. De bunkers werden later gebruikt als schuilplaatsen voor boeren tijdens de oorlog, maar de hele linie verloor uiteindelijk haar betekenis.
Conclusie
Het Hertogenpad Etappe 10 onthult een verhaal van natuurlijke pracht terwijl het door het mooie landschap van Nationaal Park De Groote Peel voert. Dit historische hoogveengebied, dat ooit diende als turfbron, toont nu een uitgestrekt natuurgebied van 1400 hectare, waar de harmonie tussen mens en natuur centraal staat. Het veen, gevormd over duizenden jaren, vertelt een indrukwekkend verhaal onder de voetstappen van wandelaars. Van de turbulente geschiedenis van turfwinning tot de beschermde ontwikkeling als natuurgebied, blijft De Groote Peel een levendig voorbeeld van veerkracht en balans, met zijn wetland wonderland, heideterreinen, grazende dieren en intrigerende ‘kienhout’ langs de waterkant. Het Hertogenpad biedt niet slechts een wandelroute, maar een mooie reis door dit mooie natuurgebied.
In de serie van Hertogenpad gebruik ik de etappe verdeling van Wandelnet.
