Deze etappe begint ten oosten van Uden, hier wandel je het bosrijke gebied de Maashorst uit en wandelt door het landbouwgebied om Vliegbasis Volkel heen. Het eerste stuk van de traject is een mooi landelijk gebied. Het stuk om de vliegbasis te omzeilen is geen aanrader.

Vluchtoord Uden: De ‘Groote Oorlog’, 1914-1918: Vluchtelingen in Nederland

In oktober 1914 begonnen de beschietingen en bombardementen op Antwerpen en omgeving. Hiermee kwam de grote uittocht van oorlogsvluchtelingen op gang. Ongeveer één miljoen mannen, vrouwen en kinderen kwamen naar Nederland. De eerste opvang werd gedaan door de grensgemeenten, waar tijdelijke huisvesting werd gevonden in lege douaneloodsen, fabrieksgebouwen, scholen, kerken, kloosters, schuren en stallen. Al snel gaf de Nederlandse regering opdracht om een aantal ‘permanente’ opvangmogelijkheden te bouwen, de zogenaamde vluchtoorden. Dit waren dorpen die waren ingericht met alle faciliteiten waarin een ‘normaal’ leven geleefd kon worden. In amper drie maanden tijd werd Vluchtoord Uden ontworpen en gebouwd.

Vluchtoord Uden was een van de vele vluchtoorden die werden gebouwd om de oorlogsvluchtelingen op te vangen. Het dorp bood onderdak aan duizenden mensen en had faciliteiten zoals een ziekenhuis, scholen, winkels en een postkantoor. Het was een plek waar de vluchtelingen een nieuw leven konden opbouwen, ver weg van de verschrikkingen van de oorlog. De bouw van Vluchtoord Uden was een indrukwekkende prestatie. In slechts drie maanden tijd werd het dorp ontworpen en gebouwd, met behulp van honderden arbeiders en vrijwilligers. Het was een enorme logistieke operatie, waarbij alles moest worden opgebouwd vanaf de grond. Maar het resultaat was een plek waar duizenden mensen een veilig onderkomen vonden.
Vluchtoord Uden is slechts een voorbeeld van de vele vluchtoorden die werden gebouwd tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het was een tijd waarin Nederland een belangrijke rol speelde als toevluchtsoord voor oorlogsvluchtelingen. De vluchtoorden waren een belangrijke stap in de opvang van deze mensen en boden hen een veilige haven in een tijd van oorlog en chaos.

Op 18 februari 1914 werd het Vluchtoord Uden geopend. Bijna twee-derde van de Belgen in het Vluchtoord Uden waren afkomstig uit de provincie Antwerpen. Hoewel gebouwd voor 10.000 vluchtelingen, hebben er nooit meer dan 7020 tegelijk verbleven, dit waren hoofdzakelijk Belgen en een behoorlijk aantal Nederlanders en kleine aantallen met andere nationaliteiten. Eind maart 1919, enkele maanden nadat de oorlog was beëindigd, waren
bijna alle Belgen uit het Vluchtoord vertrokken.

Elke woon-slaapbarak in het kamp had een afmeting van 48 bij 14 meter en was verdeeld in 30 ‘kabienes’ (slaapvertrekken). Elke kabiene had een eigen raam, deur, legbord en tafel en was bedoeld voor ongeveer 10 personen. Er was slechts één kachelkamer voor gezinnen met kleine kinderen in elke barak. Aan beide uiteinden van de barak waren ‘privaat’ (toilet) en er was een Chef der Barak die toezicht hield op het naleven van het ‘Reglement van Orde’, oftewel de regels van het kamp.

Het herdenkingsmonument voor Vluchtoord Uden is in 2015 op deze plek in het bos onthult. Dit momument staat aan het Hertogenpad.

Monumenten ter nagedachtenis van de Tweede Wereldoorlog

Onderweg kom ik nog een monument tegen met een ooggetuigenverslag van iemand die een vliegtuig heeft zien neerstorten vlak voor de Vliegbasis Volkel. Op 21 september 1944 voert een RAF Squadron een gevaarlijke missie uit om ingesloten troepen te bevoorraden in Oosterbeek, Nederland. Tijdens de vlucht worden ze aangevallen door vijandelijke jachtvliegtuigen en de rechtermotor van het vliegtuig vat vlam. Zes van de acht bemanningsleden springen met succes uit het vliegtuig met hun parachutes, terwijl de anderen omkomen bij de crash. Ooggetuigen kunnen persoonlijke verhalen en herdenkingsplaatsen bezoeken om meer te weten te komen over deze heldhaftige mannen en hun opoffering voor vrijheid en vrede.

Houtvennen

Een voormalige spoorbaan genaamd het Duits lijntje, dat in 1875 werd aangelegd, diende als verbinding tussen West- en Oost-Europa. Na de sluiting van de spoorlijn in 1976 werd de omgeving omgevormd tot landbouwgrond. Het oude dijklichaam van de spoorbaan fungeert nu als een ecologische verbindingszone voor dieren, zoals marter, das, vos, vogels en vlinders. Het biedt een speciaal microklimaat, met warme en droge delen op de zonovergoten bovenzijde en koelere delen in de schaduw van begroeiing. Om de ecologische functie van de spoorbaan te versterken, is er een stapsteen aangelegd met poelen, plas-draszones en kleine bosjes. Plas-dras is een graslandgebied waar de waterstand vrijwel gelijk is aan het maaiveld, waardoor het in natte periodes een watervlakte lijkt en in droge periodes grasland is, waardoor het ideaal is voor weidevogels zoals de grutto, die daar voedsel kunnen vinden zonder gestoord te worden door predatoren (natuurlijke vijanden). Hoewel we hier geen natuurlijke vennen meer aan treffen, wordt de omgeving nog steeds ‘Houtvennen’ genoemd. Deze stapsteen biedt een leefomgeving voor diverse dieren, waaronder libellen, amfibieën zoals watersalamanders en groene kikkers, en andere dieren die de poelen gebruiken om te drinken of te baden.

Vliegbasis Volkel

In 1940 startten de Duitse troepen met de bouw van een vliegveld in de dorpen Volkel en Odiliapeel, genaamd een Nachtlandeplatz, bedoeld voor vliegtuigen van de Luftwaffe. Deze locatie werd geselecteerd vanwege het vlakke terrein en de aanwezigheid van een spoorlijn. Deze spoorlijn is inmiddels afgebroken.

Het vliegveld Volkel was tijdens de Tweede Wereldoorlog strategisch belangrijk en werd gebruikt door diverse Luftwaffe-eenheden. Het veld had verharde en grasbanen en was voorzien van Flak. Ondanks regelmatige bombardementen werd het steeds hersteld met behulp van lokale arbeiders, hoewel sommige burgemeesters weigerden mee te werken. In september 1944 verliet de Luftwaffe het vliegveld vanwege de opmars van de geallieerden tijdens Operatie Market Garden. De infrastructuur van het vliegveld was zwaar beschadigd en kon niet snel hersteld worden.

Helaas is het stuk om de vliegbasis niet echt mooi, je wandelt vlak akker en weide gebieden waar trekkers en vrachtwagen je met volledige snelheid tegemoet komen en verderop wandel je een stuk langs een drukke provinciale weg.

Odiliapeel

Deze etappe eindigt in het dorpje Odiliapeel. In dit dorp stopt alleen door de weeks een bus, dus daarom heb ik deze etappe gecombineerd met etappe 7a. Het dorp Odiliapeel werd in 1922 gesticht als een ontginningsdorp in de Peelstreek, waar turf werd gestoken. Het kreeg oorspronkelijk de naam Terraveen, maar werd later hernoemd naar Odiliapeel vanwege de betrokkenheid van de Kruisheren in de zielzorg van het dorp, waarbij de beschermheilige van de Kruisheren, de heilige Odilia van Keulen, de patroonheilige werd van de nieuwe dorpsgemeenschap. Op 5 mei 1930 werd de naam Odiliapeel officieel vastgesteld door de gemeenteraad.

Conclusie

Deze etappe van het Hertogenpad brengt je door verschillende historische en natuurrijke gebieden. Het begint in het bosrijke gebied van de Maashorst en leidt je door het landbouwgebied rondom Vliegbasis Volkel. Het pad biedt een prachtig landelijk uitzicht, maar het stuk rondom de vliegbasis kan druk en minder aantrekkelijk zijn. Tijdens de wandeling kom je ook enkele gedenkwaardige locaties tegen. Zo passeer je Vluchtoord Uden, een voormalig vluchtoord dat tijdens de Eerste Wereldoorlog diende als een toevluchtsoord voor duizenden oorlogsvluchtelingen. Het herdenkingsmonument voor Vluchtoord Uden markeert deze historische plek. Daarnaast kom je een monument tegen dat herinnert aan een neergestort vliegtuig tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het monument biedt een ooggetuigenverslag van de tragische gebeurtenis en eert de moed van de bemanningsleden die hun leven gaven voor vrijheid en vrede. De route gaat ook door de Houtvennen, een voormalige spoorbaan die is omgevormd tot een ecologische verbindingszone. Hier kun je genieten van een diverse flora en fauna, zoals libellen, amfibieën en weidevogels. De etappe eindigt in het dorp Odiliapeel. Al met al biedt deze etappe van het Hertogenpad een mix van geschiedenis, natuur en landelijke schoonheid, met enkele bijzondere plekken om te verkennen.

← Vorige etappe – Volgende etappe →

In de serie van Hertogenpad gebruik ik de etappe verdeling van Wandelnet.